Knoflook – Allium sativum – Stichting Voedseltuinen Venlo

Groente van de maand oktober

Door: Merel Hermans

Dit zijn de bloemen van de wilde knoflook, ook wel daslook (Allium ursinum) genoemd, maar ik wil het hier met jullie graag hebben over knoflook en die vind je niet zomaar bloeiend. De knoflook cultivars die gewoonlijk in de landbouw gebruikt worden zijn steriel en bloeien meestal niet.

Nomen est omen

Knoflook behoort tot de Narcisfamilie en komt van origine uit Centraal-Azië. Andere bekende leden van deze familie zijn de ui, sjalot, bieslook, prei, hyacint en tulp. Het is niet precies bekend wat de oorsprong is van het woord Allium. De naam zou afgeleid kunnen zijn van olere, dat Latijn is voor geuren, ruiken, stinken. De naam zou echter ook van het Keltische all afkomstig kunnen zijn, hetgeen scherp, brandend betekent. Tot slot zou de naam ook nog van het Griekse aglis kunnen komen. Glis betekent rond of krom en zou kunnen verwijzen naar het uiterlijk van de bol¹. Sativum zijn we bij de tuinboon al tegengekomen en betekent ‘gecultiveerd’. Deze term is gereserveerd voor soorten die gedurende jaren zodanig zijn gekruist dat bijvoorbeeld voor de landbouw gunstige eigenschappen tezamen kwamen. Een beschrijving van de geneeskracht van knoflook is al terug te vinden in de Ebers-Papyrus, een van de belangrijkste papyrusrollen met medische informatie uit 1550 voor Christus². Hierin wordt het belang van knoflook bij de behandeling van 32 verschillende ziektes behandeld³.

Bloei of bol?

Knoflook is een bolgewas. De energie in de bol wordt in de lente gebruikt om snel te kunnen groeien en eventueel te bloeien. De cultivars die bloeien doen dat meestal met zachtroze bloemen in bolvormige schermen. Deze bloei gaat wel ten koste van de groei van de bol en het is dus beter om de bloeistengel in een vroeg stadium te verwijderen. Knoflookplanten groeien graag in de volle zon en in goed doorlatende, humusrijke grond. Op kleigrond kan knoflook beter in verhoogde bedden geteeld worden⁴. De plant heeft veel tijd nodig om de bollen te laten rijpen. Knoflook kun je vermeerderen door een teen knoflook in de grond te stoppen met het puntje naar boven. Daaruit groeit vervolgens een plant die weer een nieuwe bol met meerdere knoflooktenen aanmaakt. Het planten van de knoflooktenen in het najaar levert de grootste bollen op, planten in het voorjaar leidt tot kleinere bollen, maar deze hebben dan wel met een sterkere smaak. Een stelregen die je kunt toepassen is: plant de tenen op de 10^e van de 10^e (oktober!) op 10 cm afstand van elkaar (om de bol de ruimte te geven om voldoende groot te kunnen groeien) en oogst ze 10 maanden later⁵. Maar planten is mogelijk van begin oktober tot midden november. Als ze in het najaar geplant worden kunnen ze het best 2 tot 3 cm onder de grond geplant worden. De bollen kunnen in juli/augustus geoogst worden wanneer de bladeren geel zijn geworden. Vervolgens moeten ze een paar weken gedroogd worden in een warme en goed geventileerde ruimte. Daarna zijn ze op een koele en donkere plek maandenlang te bewaren⁴.

Fijne partner

Veel verschillende planten staan graag naast knoflook, aangezien de sterke geur belagers, zoals allerlei soorten insecten, slakken, maar ook zoogdieren, zoals konijnen, afschrikt. Door wortels naast knoflook te planten blijft bijvoorbeeld de wortelvlieg op afstand. En aangeplant rond een appelboom wordt ook deze minder belaagd. De zwavelverbindingen geproduceerd door de knoflookplant werken schimmelwerend. Het is daarom goed om knoflook op meerdere plekken verspreid door je tuin te planten om optimaal te kunnen profiteren van deze eigenschappen. Bonen en de andere Allium-soorten zijn echter niet blij met knoflook in hun beurt⁶. En laten we ook vampieren niet vergeten!

Vol met zwavel

Knoflook zit boordevol met allerlei zwavelverbindingen, zoals bijvoorbeeld allicine en ajoene, die de plant zijn karakteristieke smaak en geur geven. Het afbraakproduct allylmethylsulfide wordt niet verder verteerd en kan ertoe leiden dat je adem naar knoflook gaat ruiken. De beste remedie daartegen is allemaal aan de knoflook gaan! Maar voordat iedereen daarvan is overtuigd volgt hieronder een recept dat je prima kunt eten zonder het risico te lopen daarna te erg naar knoflook te ruiken. De plant wordt ook al eeuwen als geneesmiddel gebruikt. Homerus schreef de plant zelfs magische eigenschappen toe⁷. Knoflook bevat onder andere vitamine C, vitamine B6 en mangaan en het eten ervan zou cholesterol- en bloeddrukverlagend werken. Klinische studies laten dit echter niet overtuigend zien⁷, maar dat betekent natuurlijk niet dat knoflook eten niet goed voor je zou zijn! Gevarieerd eten is sowieso altijd een goed idee.

Recept: Geroosterde knoflooksoep (6 personen)

Ingrediënten

3 grote bollen verse knoflook; olijfolie; 1 middelgrote ui; 300 ml slagroom; 1 liter groentebouillon; 1 ciabattabrood; 2 el sherryazijn; 200 g gepelde en licht geroosterde amandelen; handje druiven; handje verse muntblaadjes

Bereiding

Rooster de losgemaakte teentjes (niet pellen!) in een op 180°C voorverwarmde oven ongeveer een half uur tot de teentjes zacht aanvoelen. Fruit intussen de witte ui in olijfolie op laag vuur ongeveer 10 minuten tot hij heel zacht en glazig is. Roer de room en de bouillon erdoor en breng aan de kook. Laat 10 minuten zachtjes doorkoken. Neem de knoflook uit de oven, laat de teentjes wat afkoelen en druk er dan alle zachte pulp uit. Roer die door de soep en gooi de schilletjes weg. Snijd de korsten van het ciabattabrood, scheur het in kleine stukjes en gooi die in de soep. Voeg de azijn toe en laat de soep nog 5 minuten pruttelen. Hak de geroosterde amandelen fijn met een staafmixer. Breng de soep op smaak met zout en peper en serveer met gescheurde muntblaadjes en de in plakjes gesneden druiven.