Pompoen – Cucurbita pepo subsp. Pepo – Stichting Voedseltuinen Venlo

Groente van de maand NOVEMBER, door Merel Hermans

Dit is een foto van een bloem van de pompoen. Tot dezelfde familie behoren de meloen, de komkommer en de patisson. De courgette valt zelfs onder dezelfde soort als de pompoen. De pompoen werd in de 16^e eeuw in Europa geïntroduceerd, net als de tomaat die we in augustus bespraken.

Nomen est omen

De pompoen behoort tot de komkommerfamilie. De meeste soorten die behoren tot deze familie komen van oorsprong uit Zuid- en Midden-Amerika en Afrika¹, maar in Nederland hebben we ook één inheemse soort die tot deze familie behoort; de heggenrank. Deze plant kom je tegen in de duinen, Zuid-Limburg en het rivierengebied. De vruchten lijken echter totaal niet op die van de pompoen; het zijn kleine rode bessen².

Cucurbita betekent kalebas in het Latijn, hetgeen in sommige talen en dialecten ook staat voor een (hengsel)mandje. Pepo komt van het Griekse pépōn dat grote meloen betekent³. Pompoenen worden al sinds zo’n 7000 jaar vóór Christus in Midden-Amerika verbouwd. Die toenmalige teelt was niet alleen bedoeld voor de voedselvoorziening. Pompoenen worden nog steeds voor uiteenlopende zaken gebruikt, denk bijvoorbeeld aan de lantaarns die voor Halloween worden gemaakt. Een gebruik dat overigens stamt uit Ierland (en mogelijk ook Nederland) waar koolrapen werden gebruikt om er lantaarns met enge gezichten van te maken om op die manier kwade geesten en ongenode gasten af te schrikken⁴.

Fruit van de maand

Pompoenen houden van warmte, ze komen per slot van rekening oorspronkelijk uit de tropen. Plant ze dus pas als de bodemtemperatuur minimaal 15,5°C bedraagt. Plant de groepjes zaden minimaal 180 tot 300 cm uit elkaar. Ze houden ook van een hoog gehalte aan organische stof in de bodem, dus voeg een royale laag compost toe aan ieder zaaibed. Tot slot is water ook heel erg belangrijk; het grootste deel van een pompoen bestaat eruit. Een mulchlaag onder de pompoenen houdt voldoende water vast. Eén plant draagt zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen.De bloemen zijn geel met gedeeltelijk vergroeide kroonbladeren¹, zoals ook op de foto te zien. De vrouwelijke bloemen zijn te herkennen aan het vruchtbeginsel direct onder de bloem. Aangezien de mannelijke bloemen als eerste verschijnen wordt de kans op kruisbestuiving vergroot. De planten nemen veel ruimte in beslag, maar produceren dan ook veel vruchten. Ja, je leest het goed, net als tomaten zijn pompoenen vruchten of liever nog: uit de kluiten gewassen bessen! Mocht je minder vruchten willen, dan kun je het beste een paar bloemen verwijderen. Deze zijn, net als de bloemen van de courgette, heerlijk, gevuld met kaas en kruiden. De vruchten moeten geoogst worden vóór de vorst, anders gaan ze rotten.

Blije bijen

Bestuiving wordt verzorgd door honingbijen, hommels en andere wilde bijen. De bloemen zijn echter slechts één dag open, dus in combinatie met de afname van het aantal bijen, kan efficiënte bevruchting een probleem vormen. Pompoenen zijn ook gebaat bij het groeien in de buurt van andere plantensoorten. De Maya’s verbouwden pompoenen samen met bonen en met maïs. Deze drie plantensoorten hadden ook spirituele waarde en werden ‘De Drie Zusters’ genoemd. Bonenplanten fixeren stikstof uit de lucht en de daaruit voortkomende nitraten maken de bodem vruchtbaar waardoor de maïs en pompoen kunnen groeien. Maïs ondersteunt de groei van de klimmende boon en de pompoenbladeren vormen een grondbedekking waardoor andere planten niet kunnen groeien⁵. Tot slot kan meeldauw voor problemen zorgen. Om dit te voorkomen is het van belang dat de aarde rondom de plant niet te droog wordt. Het aanbrengen van een mulchlaag helpt daarbij. Eventueel geïnfecteerde delen moeten meteen verwijderd worden om verdere verspreiding te voorkomen⁶.

Van origine giftig

Pompoenen bevatten veel vitamine A en de voorloper daarvan, bètacaroteen. Die laatste bepaalt mede de oranje kleur van de pompoen. Daarnaast zitten er ook vitamines B, C en E, magnesium, kalium, ijzer, zink en omega 3-vetzuren in en veel vezels. Naast de vrucht zijn ook de zaden eetbaar; de pompoenpitten. Uit deze pitten wordt een heerlijke olie gewonnen⁷. Toch waren pompoenen van oorsprong giftig door de aanwezigheid van cucurbitacinen, een groep van terpenen. Sierpompoenen bevatten overigens nog steeds grote hoeveelheden van deze stoffen en zijn daarom niet eetbaar. Cucurbitacinen werken insecten- en schimmelwerend en beschermden zo de plant dus tegen aanvallen van belagers⁸. Gelukkig kun je met onze gecultiveerde pompoenen heerlijke gerechten bereiden. Denk aan een fluweelzachte pompoensoep, een pompoenbrood of… pompoentaart!

Recept: Pompoentaart⁹

Ingrediënten:

Bodem:
300 g bloem
200 g ongezouten roomboter (koud)
100 g suiker
1 ei
1 tl zout

Pumpkin spice:
7 el kaneel
3 el gemberpoeder
1 el nootmuskaat (gemalen)
5 tl kruidnagel
5 tl piment

Vulling:
500 g pompoen
500 ml volle melk
150 g suiker
2 tl pumpkin spice
3 eieren
200 ml crème fraîche

Bereiding

Bodem: Doe alle ingrediënten in een kom. Mix dit net zo lang totdat er een bal ontstaat. Wikkel het deeg in vershoudfolie. Laat het voor 30 minuten rusten in de koelkast. Leg het deeg vervolgens op een met bloem bestoven werkblad. Bestuif de deegroller met bloem. Rol het deeg uit tot een ronde lap. Vet de vorm goed in met boter. Bekleed de quichevorm met het deeg. Prik met een vork gaatjes in het deeg.

Pumpkin spice: Gebruik voor het maken van de pumpkin spice een vijzel, om de kruidnagel en piment fijn te malen. Roer in een kom vervolgens alle andere kruiden door elkaar. Voeg de gemalen kruidnagel en piment toe. De pumpkin spice is nu klaar voor gebruik. Doe het kruidenmengsel in een afsluitbare pot en bewaar deze op een donkere plaats.

Vulling: Verwijder de schil en de pitten van de pompoen. Snijd in kleine blokjes. Zet een pan op het vuur met de melk, suiker en pompoenblokjes. Breng aan de kook. Laat het 20 minuten zachtjes doorkoken. Als de pompoen gaar is kun je het pureren met een staafmixer. Kijk uit, dit kan gaan spetteren! Laat het geheel afkoelen. Verwarm de oven voor op 175 graden, hete lucht. Doe de eieren en 2 tl pumpkin spice door het pompoenmengsel. Roer alles goed door elkaar. Giet het mengsel op de bodem. Bak de taart in ongeveer 45 minuten gaar.