GROENTE VAN DE MAAND JULI – DOOR MEREL HERMANS
Deze mooie gele schermen horen bij de venkel. In Italië zijn ze enorme fans van deze groente. Per persoon eten ze elk jaar zo’n 6 à 7 kilo venkel! De meeste Nederlanders komen met een beetje geluk net aan een halve kilo.
Nomen est omen
Venkel behoort tot de familie van de Schermbloemigen en draagt de Latijnse naam Foeniculum vulgare. Foeniculum is een vervoeging van foenum en betekent ‘hooi’. De gedroogde bladeren van de venkelplant zouden namelijk naar hooi ruiken. Vulgare betekent ‘gewoon’ en staat voor het algemeen voorkomen van de soort. De plant is van oorsprong afkomstig uit het Middellandse Zeegebied1. De ondersoort F. vulgare var. azoricum, ook wel Florentijnse venkel genoemd, levert een venkelknol en wordt daarom als groente verbouwd. Naast voedsel werd de plant al door de Grieken en de Romeinen gebruikt voor het maken van drankjes bij rituelen en als medicijn. Ook in andere delen van de wereld wordt de plant al duizenden jaren gebruikt1. Tot de schermbloemenfamilie behoren ook de groentesoorten: wortel, pastinaak, dille, peterselie, komijn en koriander. Veel familiegenoten van venkel zijn dus eetbaar, of als smaakmaker te gebruiken, maar er zitten ook een paar giftige soorten tussen, zoals de grote berenklauw en de gevlekte scheerling.
Eetbare venkelknol, geurend blad, zaden
Leden van de schermbloemenfamilie herken je over het algemeen aan bloemen die in schermen bij elkaar staan. Vaak zijn de bloemen wit, maar de venkel bloeit met gele bloemetjes. Voordat de Florentijnse venkel bloeit, maakt de plant een verdikking onderaan de stengel. Dat noemen we de venkelknol. Er zijn ook variëteiten die deze verdikking niet vormen, maar geteeld worden vanwege de varenachtige bladeren. Deze zijn lekker om bijvoorbeeld salades een zoethoutsmaak te geven of om in een pesto te verwerken. Laat je venkel doorschieten, dan leiden de bloemen uiteindelijk tot zaden die smaken naar anijs. Gedroogd venkelzaad is bijvoorbeeld lekker in een kruidenthee. De zaden kunnen het best geoogst worden als ze een lichtbruine tint krijgen. Drogen in een papieren zak werkt het beste2. Venkelplanten staan graag in vochtige, goed gedraineerde aarde, in de volle zon. In de warmste maand loopt venkel vaak snel uit. Als je er niet op uit bent om zaden te oogsten, dan moet je de venkelplanten vroeg zaaien en de knollen oogsten vóór de warmste maand. Je kan ook pas aan het eind van de zomer zaaien, zodat je in de herfst kan oogsten.
Koninginnenpage
Venkelbloemen trekken allerlei nuttige insecten aan die andere planten op hun beurt beschermen tegen plagen. Ze worden bestoven door o.a. (zweef)vliegen, muggen, (solitair levende) bijensoorten en dag- en nachtvlinders die stuifmeel en nectar verzamelen3. Venkelbladeren en bloemknoppen zijn het favoriete voedsel van rupsen van de zeldzame koninginnenpage4. Laat dus zeker een paar planten doorschieten en hopelijk krijg je op die manier extra bestuivers in de vorm van deze prachtige vlinder! Venkelzaden worden gegeten door vogels5. De holle stengels van dode planten worden door allerlei insecten en door spinnen gebruikt om in te overwinteren.
Anethol
Al in de oudheid werden venkelzaden gebruikt voor het bevorderen van de spijsvertering en het tegengaan van de vorming van darmgassen en een opgeblazen gevoel. Ook kauwden mensen op de zaden tijdens lange kerkdiensten om het rommelen van de maag tegen te gaan. Venkel zit vol met mineralen, vitamine B en C en bevat weinig calorieën. Veel leden van de Schermbloemenfamilie bevatten aromatische stoffen die smaak en geur aan planten geven. De concentratie werkzame stoffen in venkel is het hoogst in de essentiële olie, die uit venkelzaden gewonnen kan worden. Hier kunnen dertig verschillende terpenen in zitten, waarvan trans-anethol het overgrote deel vormt. Waarschijnlijk functioneert anethol, of afgeleiden daarvan, als een fyto-oestrogeen. Dit verklaart waarom venkel al heel lang gebruikt wordt bij menstruatie- en overgangsklachten en om moedermelkproductie te bevorderen. Het zorgt daarnaast voor de typische anijssmaak van venkel. De olie zit ook vol met antioxidanten, waaronder flavonoïden, tannines en fenolzuren. De samenstelling verschilt echter afhankelijk van de locatie waar de venkel verbouwd wordt en de manier waarop de olie geëxtraheerd wordt.
Recept: kruidenthee van Verse venkel & basilicum 7
Ingrediënten:
- 1 el vers venkelgroen
- 1 tl venkelzaad
- 4 verse basilicumblaadjes
- 1 tl appelciderazijn
Schenk 250 ml kokend water over de ingrediënten en laat 5 minuten trekken. Giet door een zeefje in een glas, roer en drink langzaam op.
Referenties
1 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4137549/
2 Kweek je eigen specerijen – Tasha Greer Uitgeverij TERRA Amsterdam, 2021 ISBN 978 90 8989 872 2
3 Nederlandse oecologische flora – wilde planten en hun relaties 2 – E.J. Weeda et al. 1987 ISBN no. 90/6301/010/2
4 https://nl.wikipedia.org/wiki/Koninginnenpage
5 https://www.gardenersworld.com/plants/foeniculum-vulgare/
6 https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878535212000792
7 Gezonde thee – Fern Green Uitgeverij J.H. Gottmer/H.J.W. Becht BV, 2015 ISBN 978 90 230 1494 2